PORADNIK DLA RODZICÓW
DOTYCZĄCY:
I. ODRABIANIA PRAC DOMOWYCH PRZEZ DZIECKO
II. MOTYWACJI DZIECKA DO NAUKI
I. NAUKA SZKOLNA – PROBLEM DZIECKA CZY RODZICA?
“Moje dziecko nie chce się uczyć, co mam robić?!”
To pytanie, z którym często zwracają się rodzice, prosząc o pomoc. Ich dziecko nie chce odrabiać prac domowych i czytać lektur, zbiera jedynki, wagaruje.
TYPOWE BŁĘDY, KTÓRE POPEŁNIAJĄ RODZICE
Nadmierna kontrola
“Muszę go cały czas pilnować, gdy tylko odejdę – od razu zajmuje się czymś innym, nigdy nie pamięta co jest zadane”.
Matka dzwoni do nauczycieli i kolegów, pytając o prace domowe. W ten sposób przejmuje całkowitą kontrolę, pozbawia syna odpowiedzialności i motywacji do nauki.
Uczenie się za dziecko
Rodzice niezadowoleni z efektów nauki dziecka, sami biorą się do pracy. Sprawdzają zeszyty, przepisują od nowa fragmenty lub całe prace domowe, piszą za niego wypracowania, czytają lektury. Nawet, gdy zdają sobie sprawę, że w ten sposób krzywdzą dziecko, nie potrafią przestać. Obawiają się, że dziecko samo sobie nie poradzi.
Zbyt wysokie wymagania
“Moje dziecko jest strasznie nerwowe. Gdy coś mu nie wychodzi, płacze, rzuca zeszytami”.
Matka sprawdza pracę córki i podkreśla na czerwono popełnione błędy. Nie chwali jej za włożony w pracę wysiłek, za ciekawą treść. Koncentrując się na błędach, odbiera dziecku satysfakcję z wykonanej pracy.
Niewłaściwe motywowanie
Rodzice w poczuciu własnej bezradności wobec szkolnych niepowodzeń dzieci próbują wszystkiego, żeby je zachęcić do nauki: moralizują, straszą, zawstydzają, przekupują, wyznaczają kary. Z kolei dzieci nie mając już nic do stracenia podejmują walkę z rodzicami.
Brak zainteresowania nauka dziecka
Rodzice zapracowani i zmęczeni nie mają czasu zajmować się sprawami szkolnymi dziecka. Uważają, że samo powinno dać sobie radę. Nie rozumieją, że dziecko potrzebuje pomocy. Dopiero, gdy dziecko wpada w duże kłopoty lub zaczyna wagarować – zaczynają szukać pomocy.
W pracy z rodzicami trzeba zrealizować trzy ważne cele:
zrozumienie potrzeb dziecka, które przeżywa trudności szkolne
określenie roli rodzica w rozwiązywaniu tych problemów: jego zadań i zakresu odpowiedzialności
uczenie umiejętności wspierania dziecka i motywowania go do nauki.
Pomocne ćwiczenia:
Stworzenie możliwości porozmawiania o problemach.
Cofnięcie się do dzieciństwa, przypominając sobie własne trudności szkolne. Rozmowa w parach o uczuciach, które im wtedy towarzyszyły. Zastanowienie się, czego wtedy potrzebowali od swoich rodziców.
Określenie, jaki procent odpowiedzialności za naukę przypada rodzicom, a jaki dziecku. Zastanowienie się, kto pakuje tornister, pamięta o lekcjach i o sprawdzianach, kto martwi się o oceny i o to, żeby na czas zdążyć do szkoły.
“Rodzice oddają dziecku tyle odpowiedzialności za naukę, ile ono jest w stanie podjąć”.
Każdy zastanawia się i planuje, jakie zadania postawi przed swoim dzieckiem.
“Dlaczego dzieci się uczą? Co motywuje je do nauki?”
Poprzez to ćwiczenie, rodzice mogą zrozumieć, że dzieci poprzez naukę realizują swoje własne cele, potrzeby i zainteresowania. Można zachęcić je do nauki, odwołując się do tego, co dla nich jest ważne. Każdy rodzic zastanawia się – jak może trafić do własnego dziecka.
Wnioski dla rodziców i nauczycieli:
Dostrzegaj sukcesy i starania dziecka
podkreśl dobre strony
wskaż nad czym mogłoby jeszcze popracować
zachęcaj do samooceny (“na ile jesteś zadowolony z efektów swojej pracy?”)
Okazuj życzliwe zainteresowanie
zamiast wypytywać i kontrolować, słuchaj uważnie i okaż zrozumienie dla jego uczuć
Gdy dziecko popadnie w kłopoty pamiętaj, że przede wszystkim to ono ma problem
zamiast krytykować i oceniać, dodaj mu otuchy
zachęć do wyciągnięcia własnych wniosków (“jak myślisz, dlaczego ci nie poszło na tym sprawdzianie?””
Jeżeli widzisz, że sprawy dziecka idą źle, nie wahaj się powiedzieć mu o tym, co cię martwi i czego od niego oczekujesz.
Jeżeli dotychczas nadmiernie kontrolowałeś swoje dziecko – oddaj mu odpowiedzialność za naukę. Gdy dziecko o czymś zapomni, pozwól mu ponieść konsekwencje i zachęć do wyciągnięcia wniosków.
Rozmawiaj z dzieckiem o jego zainteresowaniach, celach i planach.
BEZSTRESOWE ODRABIANIE LEKCJI
Odrabianie lekcji nie będzie codzienną udręką, jeśli zostaną stworzone odpowiednie warunki do pracy. Dziecko musi nauczyć się pracować samodzielnie.
Właściwe przygotowanie
Dla dziecka odrabianie lekcji jest z reguły wielkim problemem i często prowadzi do znacznych konfliktów między nim a rodzicami. Praca domowa uniemożliwia często robienie innych, bardziej atrakcyjnych rzeczy. Koledzy z podwórka nawołują, dzwonią do drzwi; komputer i telewizja kuszą. Jak w takich warunkach dziecko ma się skoncentrować? Inne dzieci siedzą przez pół dnia przy biurku, gapią się przed siebie albo wygłupiają, i nic z tego nie wychodzi. Inne znów regularnie zapominają co było zadane, gdyż uważają, że w ogóle nie było żadnej pracy domowej.
Również i w tym przypadku można dokonać pewnych zmian strukturalnych.
Zeszyt prac domowych
Do dzieci często nie dociera, co mają zadane. Dlatego powinny prowadzić zeszyt prac domowych i zapisywać w nim zadane lekcje.
Jeżeli twoje dziecko nie daje sobie z tym rady, poproś nauczyciela o sprawdzenie, czy zapisało pracę domową.
Warunki pracy
Dziecko powinno mieć stworzone odpowiednie warunki do pracy.
Dzieci nie powinny odrabiać lekcji w pokoju stołowym, czy w kuchni, gdyż na tej przestrzeni wiele rzeczy zakłóca spokój, a wtedy naprawdę trudno się skoncentrować na pracy. Kiedy po pomieszczeniu, w którym dziecko ma odrabiać lekcje, kręcą się inne osoby, włączone jest radio czy telewizor nie sposób oczekiwać, że zadanie zostanie wykonane właściwie. Sporo dzieci odrabia lekcje, siedząc przed włączonym telewizorem.
Jeśli dziecko odrabia pracę domową w obecności matki, istnieje niebezpieczeństwo, że przy pojawieniu się najmniejszych trudności będzie szukało u niej pomocy. Mama jest zawsze pod ręką i dlatego często nadużywa się jej wsparcia. Dziecko powinno się przede wszystkim nauczyć wytrwałości i przyzwyczaić się, że nie wszystko od razu się udaje. Musi nauczyć się dokładania wysiłku, żeby dotrzeć do celu. Nie chodzi tutaj o odmawianie dziecku pomocy, tylko o pomaganie mu taki sposób, żeby wzrastało jego poczucie odpowiedzialności i samodzielność.
Zatem postarajcie się doprowadzić do tego, żeby dziecko odrabiało lekcje we własnym pokoju albo w takim pomieszczeniu, gdzie może być samo.
Spokojne miejsce do pracy
Miejsce pracy dziecka ma szczególne znaczenie. Jest istotnym warunkiem efektywnej nauki. Powinno być tak dostosowane do potrzeb dziecka, żeby malec dobrze się w nim czuł. Muszą być przy tym spełnione pewne warunki:
Miejsce pracy powinno być jasne. Nie oznacza to jednak, że biurko koniecznie musi być usytuowane przy samym oknie.
Biurko i miejsce do siedzenia muszą być dopasowane do wzrostu dziecka.
Właściwe oświetlenie miejsca pracy – najlepiej, jeśli światło pada z lewej strony stołu czy biurka.
Miejsce pracy powinno być uporządkowane. Jeśli przed rozpoczęciem pracy trzeba długo szukać zeszytów, powstaje u dziecka stres, jeszcze zanim wzięło się do lekcji.
Zabawki czy podręczniki, których dziecko nie potrzebuje przy odrabianiu lekcji, powinny być sprzątnięte z biurka.
Niezbędne przybory szkolne (ołówki, słowniki, kalkulator) powinny zawsze być pod ręką.
Wskazane jest prowadzenie terminarza, w którym dziecko może zapisać daty klasówek, oddawania prac, wycieczek klasowych, a także prywatnych spotkań.
Reguły ułatwiające naukę i pracę:
Dziecko odrabia lekcje samodzielnie.
Oglądanie telewizji czy słuchanie radia jest zabronione podczas odrabiania lekcji.
Kartki z pracą domową są natychmiast wkładane do segregatora czy teczki.
Po odrobieniu lekcji wszystkie przybory wracają na swoje miejsce.
Po odrobieniu lekcji trzeba zapakować tornister na następny dzień.
Ustal z dzieckiem określony porządek materiałów do nauki poszczególnych przedmiotów.
Na zakończenie: konsekwentnie przestrzegaj tego, żeby dziecko zaczynało zabawę dopiero po odrobieniu lekcji.
Dziecko nie będzie z własnej inicjatywy wprowadzało w życie i przestrzegało tych reguł. To ty musisz je do tego dopingować i towarzyszyć mu przez jakiś czas w utrwalaniu tych zasad. Unikaj przy tym pretensji. Sformułuj konieczność dokonania zmian jako wspólne przedsięwzięcie (“musimy jeszcze…”). Główny ciężar wdrożenia tych zasad spoczywa jednak zawsze na dziecku. W ten sposób pomagasz dziecku przyswoić sobie pewną dyscyplinę. Nie denerwuj się, jeśli twoje starania nie spotkają się z entuzjastyczną reakcją. Dla wdrożenia tych reguł potrzebny jest czas (parę miesięcy, rok, a nawet dłużej).
Nauka samodzielnej pracy
Zanim dziecko zacznie odrabiać lekcje, omów z nim, co ma do zrobienia. Niech przejrzy w twojej obecności zeszyty i oceni, czy samo da sobie z tym radę i czy będzie miało problemy ze zrozumieniem. Pomóż mu zrozumieć zadania. Jeśli nie ma już żadnych problemów, dziecko powinno usiąść w swoim pokoju i wziąć się do lekcji. Jeśli pojawią się trudności, dziecko powinno dać sobie z nimi radę samodzielnie, nawet jeśli popełni jakiś błąd. Ważne jest, żeby ten wysiłek podjęło samo. Jeśli twoje dziecko, mimo ustaleń, ciągle prosi o pomoc, narzeka czy płacze, staraj się nie ulegać. Dodaj mu odwagi i przypomnij o ustaleniach.
Ani dla ciebie, ani dla dziecka konsekwentne trzymanie się tych zasad nie będzie łatwe. Wytrwanie przy swoich wymaganiach jest konieczne. Nie oczekuj, że wszystkie problemy rozwiążą się z dnia na dzień.
Praca domowa służy przede wszystkim pogłębianiu i utrwalaniu przyswajanego w szkole materiału: jeśli stwierdzisz, że dziecko często lub stale ma problemy ze zrozumieniem poleceń, powinieneś porozmawiać z nauczycielem lub zwrócić się do pedagoga czy psychologa.
Zanim przysposobisz dziecko do samodzielnego odrabiania prac domowych, porozmawiaj o tym z wychowawcą. Powinien być poinformowany o twoim zamiarze. Musi wiedzieć, dlaczego praca domowa dziecka czasami jest niepełna czy zawiera błędy.
Taka samodzielna praca umacnia odpowiedzialność dziecka, a tym samym rozwija jego zdolność koncentracji i wytrwałość. Z reguły nauczyciele akceptują taki sposób wychowania. W przypadku odrabiania lekcji poczucie odpowiedzialności to ważny środek wychowawczy.
Jeśli sprawdzenie prac domowych w szkole nie jest możliwe albo dziecko robi dużo błędów, albo jego samokontrola jest zbyt mała, wskazana jest kontrola przez rodziców. Po przejrzeniu pracy domowej dziecka, poinformuj je, ile zrobiło błędów (nie mów dokładnie, jakie to były błędy). Na początku możesz dziecku nieco ułatwić znalezienie błędów, zakreślając np. pewien obszar w zeszycie, czy informując, że błędy znajdują się w pierwszej części tekstu czy w pierwszych czterech linijkach. W zależności od postępów dziecka możesz dowolnie powiększać wskazywany obszar błędów. Dzięki takiemu postępowaniu przyczyniasz się do wyrobienia poczucia odpowiedzialności i samokontroli u dziecka. Uczy się ono, że na skutek braku skupienia ma więcej do zrobienia i że wszystko musi być wykonane samodzielnie, a nie przez rodziców.
KILKA WSKAZÓWEK DLA WSZYSTKICH – JAK SIĘ UCZYĆ ?
Każdy z nas ma sześć wiernych sług, którym zawdzięcza swoją wiedzę. Nazywają się oni:
Kto, Kiedy, Dlaczego, Co, Jak, Gdzie.
KTO się będzie uczył ? Ja !
DLACZEGO ? Bo to ważne dla mojej przyszłości.
KIEDY ? Codziennie po troszeczku. Jeżeli przez kilka dni nic nie robimy, materiał się spiętrza, trzeba sporo nadrabiać i to wszystko staje się nieprzyjemne.
Trzeba sobie tak zorganizować czas, aby zrobić wszystko związane ze szkołą i żeby został jeszcze czas na inne zajęcia.
GDZIE ? Gdzie chcesz, gdzie ci wygodnie, gdzie najlepiej się skupisz.
CZEGO się uczyć ? Lepiej określać sobie, co się chce osiągnąć niż wyznaczać czas, jaki się poświęci danemu przedmiotowi. Dobrze jest przeplatać mniej interesujące przedmioty z tymi, które nas interesują.
Nie wolno zaniedbywać przedmiotu, który uważamy za nudny i męczący ! Zaniedbywanie podstawowych przedmiotów może się odbić na innych, przy których wymagane są te umiejętności.
JAK się uczyć ? Wyrabiać w sobie samodyscyplinę i robić we właściwym czasie to, co się musi zrobić.
Starać się podchodzić do nauki z ochotą, poświęcać nauce wystarczająco dużo czasu, ale nigdy tyle, by stała się nudnym obowiązkiem. Ucząc się dłużej robić przerwy.
Dekalog uczenia się:
Właściwa pora
Między 13 a 15 gwałtownie spada koncentracja, dlatego nie odrabiaj lekcji zaraz po powrocie ze szkoły. Co 30-45 minut rób przerwy (lepiej kilka krótkich niż jedną dłuższą) – napij się czegoś, posłuchaj muzyki.
Skoncentruj się na tym, czego masz się nauczyć. Powiedz sobie wyraźnie: “Teraz będę się uczyć” i wytrwaj w tym postanowieniu.
Wyznacz sobie nagrodę za punktualne rozpoczęcie i zakończenie pracy.
Bądź zainteresowany tym, czego się uczysz. Lepiej pamiętamy to, co nas ciekawi.
Skojarzenia
Najtrudniejszy materiał możesz łatwiej przyswoić dzięki kojarzeniu wiadomości z obrazami np. z fizyki – pojęcie “ciepłe powietrze jest lżejsze niż zimne” należy powiązać z balonem, który napompowany takim powietrzem leci w górę.
Ucząc się, staraj się kojarzyć nową wiedzę z wiadomościami już przyswojonymi.
Szukaj śmiesznych skojarzeń. Ułatwia to zapamiętywanie.
Podczas nauki nie zapominaj o tworzeniu wierszyków i rymowanek. Są pomocne w zapamiętywaniu wielu szkolnych wiadomości.
Bardzo ważne – urozmaicenia
Nie wolno zbyt długo koncentrować się na jednym temacie. Najlepiej “skakać” po przedmiotach
( np. po matematyce historia, później przyroda).
Porządek
W bałaganie zbyt wiele czasu traci się na szukanie potrzebnych rzeczy.
Wszystkimi zmysłami
Wykorzystuj wszystkie możliwe “kanały” ( wzrok, słuch, dotyk ).
Ucząc się używaj słuchu, wzroku i ręki – uważnie czytaj, głośno powtarzaj, pisz albo rysuj.
Ucząc się, wybieraj ważne informacje, rób notatki, podkreślaj najważniejsze fragmenty na kolorowo.
Zawsze planowo
Zapisuj w kalendarzu wszystkie terminy klasówek, referatów, egzaminów itp. Warto także zaznaczać terminy dyskotek, urodzin, koncertów itp. Aby uniknąć zbitki: wieczorem impreza, a następnego dnia klasówka.
Bardzo ważne jest planowanie nauki: jakie mam jutro lekcje? Co mam zadane z tych przedmiotów? Co jeszcze mam na jutro przygotować?
Powtórki
Powtórz materiał po klasówce. Nie ma lepszego sposobu na ugruntowanie wiedzy.
Ucz się ze zrozumieniem. Najlepiej powtarzaj przeczytany materiał własnymi słowami.
Najłatwiej zapamiętujemy początek i koniec jakiegoś materiału, najtrudniej środek.
Zgrana paczka
Jeśli w klasie psują się stosunki, pogarszają się także wyniki w nauce. W takich sytuacjach najlepiej byłoby wydobyć na światło dzienne powód konfliktu i szybko się z nim uporać. Wśród przyjaciół łatwiej się uczyć, a energię lepiej zużyć na pracę, niż na spory.
UCZ SIĘ SYSTEMATYCZNIE, NIE ODKŁADAJ PRACY.
CODZIENNE, SYSTEMATYCZNE POWTÓRKI SĄ SKUTECZNIEJSZE
NIŻ KILKUGODZINNA NAUKA NA DZIEŃ PRZED KLASÓWKĄ.
Prace domowe
Na początek łatwe zadania, potem trudniejsze ćwiczenia, na koniec zostawiamy najprostsze prace.
Dobrze jest powtarzać w domu materiał z lekcji jak najszybciej po ich zakończeniu – warto odrabiać wszystkie lekcje tego samego dnia, którego były one w szkole (aż 80 % zapominamy podczas pierwszych 24 godzin).
W miarę możliwości należy przerabiać kolejno po sobie przedmioty jak najmniej podobne do siebie, zadania pisemne zaś odrabiać na przemian z ustnymi.
II. MOTYWACJA DO NAUKI
Rozbudzanie u dziecka zamiłowania do nauki.
uczenie się ma wyższą jakość, gdy dziecko je lubi
wyjaśnianie, w jaki sposób zajęcia szkolne pomogą uczniowi w życiu (czego nauczą się uczniowie dzięki temu zadaniu, podanie sposobu wykorzystania wiedzy lub umiejętności poza szkołą) czyli tchnij nieco życia w nauczanie w szkole, odnosząc je do sytuacji w prawdziwym świecie
powiąż wiedzę naukową z naturalnymi zjawiskami przyrodniczymi
odnieś wiedzę społeczną i historyczną do współczesnych wydarzeń
wskaż na podobieństwo literatury do życiowych doświadczeń i problemów
podkreślaj zastosowania matematyki w codziennym życiu
odwołuj się do rzeczy, które mają dla dziecka znaczenie
poszerzaj (rodzicu) wiedzę zdobywaną w szkole
rozbudzaj pozaszkolne zainteresowania i pasje dziecka
Nauka poprzez zabawę.
zabawy edukacyjne
zabawy kształcące podstawowe umiejętności (np. liczenie podczas gry planszowej, porównywanie obrazków podczas gry w domino obrazkowe lub “Czarnego Piotrusia”)
nie obciążaj nadmiernie planu zajęć swojego dziecka – aby miało ono czas na zabawę. Im więcej nauczy się poprzez zabawę, tym silniej rozkwitnie jego naturalny zapał do nauki i tym mocniej polubi naukę w późniejszym życiu
Trzy główne elementy decydujące o zamiłowaniu do nauki:
Kompetencje
Wszyscy lubią robić to, co sprawia, że czujemy się kompetentni – dzieci również!
Im dzieci czują się bardziej kompetentne, tym bardziej interesują się pracą w szkole i intensywniej się uczą.
Badania wykazują, że dzieci najczęściej doświadczają satysfakcji podczas pracy szkolnej, kiedy mają jasno określone cele, otrzymują natychmiastową, precyzyjną informację zwrotną od opiekuna i pracują ciężko na poziomie swoich umiejętności lub odrobinę powyżej tego poziomu.
Wniosek: zadania nie mogą być zbyt łatwe, ani zbyt trudne.
Dziecko uczy się w szkole ale duże znaczenie ma nieformalna nauka w domu i w ich środowisku. Dobrze jest wprowadzać do codziennego życia rodzinnego zajęcia sprzyjające rozwojowi poczucia kompetencji /już u trzyletniego dziecka/:
“Otocz dziecko językiem” – aby dziecko słyszało słowa i poprawny sposób ich wymowy oraz aby mogło ćwiczyć zdolności językowe (zadawaj pytania i prowokuj odpowiedzi dziecka, w naturalny sposób poszerzając ich słownictwo, czytaj książki, opowiadaj historyjki, ucz piosenek, wierszyków, rymowanek).
Wspomagaj rozwój umiejętności czytania – czytaj mu książki, przerywaj lekturę w środku opowieści i poproś dziecko, żeby przewidziało , co się wydarzy dalej, odwiedzaj z nim księgarnie, biblioteki, pomóż mu znaleźć książki na interesujące go tematy.
Zwiększaj kompetencje dziecka w dziedzinie matematyki – angażuj je w codzienne czynności, które wymagają matematycznego rozumowania (rozpoznawanie kształtów, sortowanie, mierzenie, obliczanie, porównywanie, używanie kalendarza, odczytywanie godzin na zegarze)
Aby być pilnymi uczniami, dzieci nie tylko muszą wiedzieć, że są kompetentne, ale i wierzyć, że staną się bardziej kompetentne, gdy spróbują czegoś nowego.
Jak pomóc dziecku uwierzyć, że może odnieść sukces w szkole:
zapewnij mu pozytywne informacje zwrotne – czyli pochwal je za osiągnięcia
wyraźnie komunikuj dziecku, że w nie wierzysz (“wiem, że to potrafisz”)
przyznaj, że praca jest trudna (unikaj stwierdzeń typu: “nie umiesz tego zrobić? Przecież to takie proste!”)
pokazuj pozytywne przykłady (“ja też miałam trudności z matematyki, ale moja wytrwałość i upór w nauce się opłacił – zrozumiałam działania na ułamkach)
łącz krytykę z pochwałami (“nie masz problemów z ortografią, ale czasem źle stawiasz przecinki”)
wystrzegaj się podawania za przykład rodzeństwa lub kolegów – dopasowuj swoje oczekiwania do każdego dziecka z osobna
Samodzielność – swoboda wyboru i odpowiedzialność
Samodzielność pozwala dziecku odczuć dumę z własnych osiągnięć. Jeśli kontrolujesz swoje dziecko lub za bardzo mu pomagasz, może być ci wdzięczne lub czuć ulgę, że nie poniosło porażki, ale też nie może przypisać sukcesu wyłącznie sobie. Przekazanie kontroli dziecku pobudza motywację do nauki.
Samodzielność dziecka nie oznacza jednak zgadzania się na wszystkie jego zachcianki. Dzieci powinny znać jasne, dobrze zdefiniowane zasady i wiedzieć, jakie są konsekwencje ich łamania (tzw. “wybór w pewnych granicach”)
Kiedy wprowadzamy nowe ograniczenia, wyjaśniamy, dlaczego to robimy.
Zasady należy przedyskutować z dzieckiem. Można je spisać w formie umowy, którą oboje podpiszecie. W umowie zawrzyj także własne obowiązki.
Konsekwencje powinny wypływać ze złamanej zasady. Jeśli twoje dziecko nie nadąża z odrabianiem lekcji, zażądaj od niego, by następnego dnia zasiadł do nich wcześniej, ale nie zabieraj mu deseru ani nie każ mu siedzieć dłużej wieczorem.
Pozwól dziecku wybrać styl pracy – np. czytanie na podłodze.
Gdy dziecko pracuje już na własną rękę, zachowaj pewien dystans. Nie wywieraj presji, zerkając mu przez ramię, gdy pracuje lub stale pytając, jak mu idzie.
Nie wykorzystuj poczucia winy lub obowiązku – “co miesiąc odkładamy pieniądze na twoje korepetycje, a ty nie wkładasz najmniejszego wysiłku w naukę”.
Więź opiekuńcza
Rodzicielskie wsparcie przyczynia się do wewnętrznego poczucia bezpieczeństwa dziecka” co z kolei korzystnie odbija się na zdolnościach dziecka i jego chęci bycia ciekawskim badaczem otaczającego świata.
Jeśli wasze relacje opierają się na wzajemnym szacunku, dziecko będzie przyswajało twoje wartości, włącznie z przekonaniem, że ciężka praca i dobre wyniki są bardzo ważne. Będzie chciało spełnić twoje oczekiwania – nie dlatego, że obawia się kary, ale dlatego, że potraktuje je jako własne.
Na bliską więź pomiędzy rodzicami a dzieckiem składają się trzy elementy:
akceptacja – dziecko wie, że kochasz je bezwarunkowo
bliskość – wykazujesz zainteresowanie sprawami dziecka i angażujesz się w jego życie, reagujesz na jego potrzeby
wsparcie – szanujesz dziecko za to, kim jest i wspierasz je w dążeniu do samodzielności.
Czyli:
niezależnie od sytuacji pokaż, że ci zależy na dziecku
interesuj się codziennym życiem dziecka
wspólnie spędzajcie czas
spraw, żeby dziecko czuło się rozumiane
szanuj dziecko, za to, kim jest
przekazuj dziecku własne wartości – mów o nich w sposób bezpośredni i żyj zgodnie z nimi
Dziecko może stać się mądrzejsze dzięki wytrwałej pracy
Dzieci, które wierzą, że inteligencja jest czymś stałym, uważają, że niczego nie można zrobić, by stać się mądrzejszym. Nie mają powodów, by ciężko pracować lub być wytrwałym, kiedy napotykają trudności.
Uprzytomnienie sobie, że ciężka praca i wytrwałość prowadzą do podniesienia poziomu inteligencji, pobudza wewnętrzną motywację do nauki.
Stawianie sobie za cel nauki czy wyników?
Dzieci mają lepsze wyniki, gdy za cel stawiają sobie zdobycie wiedzy.
Stawianie sobie za cel zdobywania wiedzy sprzyja głębszemu rozumieniu materiału. Dzieci uczą się bardziej aktywnie – powtórnie przeglądają materiał, którego nie rozumieją, zadają pytania podczas pracy, łączą wiedzę właśnie zdobywaną z przyswojoną wcześniej.
Uczenie się tylko po to, by zdobyć dobrą ocenę, ogranicza wiedzę zdobywaną przez uczniów do tego, czego spodziewają się na sprawdzianie
Zbytnie przykładanie wagi do wyników może zaszkodzić każdemu, ale są dwa typy dzieci, którym przynosi to najwięcej szkód: wyjątkowo zdolni uczniowie oraz dzieci z niską samooceną. Ci pierwsi mogą się znudzić i stracić motywację do pracy (po co podejmować wyzwanie, skoro można osiągnąć cele bez wielkiego wysiłku?). Dzieci z niską samooceną z kolei uważają: po co się starać, skoro i tak wyjdą na głupców, niezależnie od tego, co zrobią.
Jak pokazać dziecku, że cenisz stawanie się mądrym:
podkreślaj znaczenie nauki jako celu
podkreślaj, że nauka jest ważniejsza niż oceny
wytłumacz dziecku, że błędy są naturalną częścią procesu nauki
bądź wzorem pozytywnej postawy wobec własnych błędów
pomóż dziecku uczyć się na błędach i niepowodzeniach
nie pozwól, żeby ktokolwiek śmiał się z błędów innych
Pamiętaj, że współzawodnictwo skupia uwagę na wynikach, zniechęca do podejmowania wysiłków, sprzyja pobieżnemu wykonywaniu zadań, niszczy kreatywność. Współpraca bardziej motywuje niż współzawodnictwo. Dzieci lubią pracować razem z rówieśnikami, a współzawodnictwo pomiędzy grupami jest zazwyczaj lepsze niż konkurencja indywidualna.
Nagrody i oceny
Nie można stosować nagród częściej, niż to naprawdę konieczne. Jeśli zawiodą inne metody, można stosować nagrody do “doładowania akumulatorów” dziecka. Drobne przekupstwo może skłonić dziecko do rozwinięcia umiejętności i bywa skuteczne do chwili, gdy poczucie kompetencji przyniesie dziecku satysfakcję i zwiększy motywację do nauki. Nagrody mogą też motywować dziecko do opanowania tematów, które wydają mu się nudne. Jednak nagrody mogą odwracać uwagę dzieci od wartości jakiejś czynności i kierować ją na samą nagrodę – powód do podejmowania czynności. Innymi słowy najlepszym sposobem podkopania zainteresowania dziecka nauką jest nagradzanie go za to, że się uczy.
Skupianie się na nagrodzie sprawia, iż uczniowie zawężają zakres zainteresowań, zapominają o tym, czego się nauczyli, uciekają się do uczenia się na pamięć i pójścia na łatwiznę, łącznie z oszukiwaniem.
Przy stosowaniu nagród należy pamiętać o następujących radach:
Nagradzaj czynność, którą popierasz.
Nie szafuj nagrodami. Jeśli wystarczą lody, nie proponuj gry komputerowej.
Nie zwlekaj zbyt długo z wręczeniem lub zrealizowaniem nagrody.
Zwracaj się do dziecka tak, jakby mogło dokonać samodzielnego wyboru. Na przykład: “Co powiesz na to, że jeśli będziesz odrabiał wszystkie lekcje przez trzy dni z rzędu, to upiekę ci ulubione ciasto? Zgadzasz się na to?”
Przestań nagradzać, gdy tylko dziecko wykaże prawdziwe zainteresowanie daną czynnością.
Istnieje szczególny rodzaj nagród, które zamiast zmniejszać u dziecka zamiłowanie do nauki, niemal zawsze je zwiększają: nagrody zawierające informacje dotyczące kompetencji dziecka. Dzieje się tak dlatego, że takie nagrody potwierdzają jakieś dokonanie lub nową umiejętność. Nagrody, które przekazują informacje na temat szkolnych kompetencji dziecka, podsycą jego entuzjazm do nauki.
Szczególnym rodzajem nagród są pochwały. Przy ich stosowaniu należy pamiętać o zasadach:
Bądź konkretny, chwal tylko za osiągnięcia wymagające wysiłku.
Chwal za wytrwałość i osobiste postępy.
Chwal uczynki, a nie samo dziecko.
Nie pozwól, by dziecko uzależniło się od twoich pochwał. Pomóż mu samodzielnie ocenić swoją pracę.
Bądź szczery i nie przesadzaj z pochwałami.
Oceny, tak samo jak nagrody, odciągają uwagę dziecka od tego, czego się uczy. Nie należy im nadawać największego znaczenia. Lepiej zachęcać dziecko do tego, żeby bardziej skupiło się na krótkoterminowych celach niż na ocenach: napisaniu dobrego referatu, nauczeniu się pisowni nowych słów. Gdy dziecko otrzymuje oceny lub świadectwo, połóż nacisk na uwagi nauczyciela i inne informacje dotyczące tego, czego się nauczyło. Powiedz dziecku, że tak naprawdę liczy się wysiłek włożony w pracę oraz to, czego się nauczy.
Im większy nacisk położysz na poczucie osobistej satysfakcji i dumy z dobrze wykonanej pracy, tym mniej dziecko będzie zależne od zewnętrznych bodźców takich jak oceny.
Poczucie własnej wartości
Gdy dziecko wie, że je kochasz i akceptujesz, wzrasta w atmosferze miłości i spokoju, która jest niezbędna do pełnego emocjonalnego rozwoju i wykształcenia się zamiłowania do nauki. Świadome, że twoja miłość nie zależy od jego osiągnięć szkolnych, dziecko może podejmować ryzyko i prosić o pomoc. Może uczyć się poprzez zabawę, stawać się coraz bardziej kompetentne, czuć się samodzielne, a przy tym nie tracić z tobą bliskiej więzi.
MOTYWACJA DO NAUKI: CHCIEĆ TO MÓC
Kto chce coś stworzyć, musi coś z siebie dać. Motywacja odgrywa tutaj zasadniczą rolę.
Motywacja do nauki oznacza konfrontację z określonymi wymogami jakości. Chodzi o to, żeby w tej samej sytuacji osiągać co najmniej równie dobre, a nawet lepsze wyniki niż do tej pory – albo w porównaniu z innymi ludźmi dokonywać takich samych albo lepszych osiągnięć.
Wcześniejsze sukcesy – albo porażki – określają w znacznym stopniu motywację dziecka do nauki. Ważne jest więc, żeby od małego dzieci miały okazje do odnoszenia sukcesów. Dziecko, które w określonych sytuacjach odniosło sukces, przeważnie ponawia próby zebrania kolejnych laurów.
Sposób interpretacji przez dzieci sukcesów czy porażek, w sposób istotny determinuje ich dalszą motywację do nauki. Poczucie odpowiedzialności za własne poczynania, ma znaczący wpływ na skupienie uwagi i wytrwałość.
Jak rozwija się motywacja do nauki
małe dziecko cieszy się efektem własnych poczynań, dlatego samo stara się tak działać, żeby osiągnąć określone rezultaty
starsze dziecko podejmuje próby efektywnego sprostania wymogom otoczenia.
rodzice podtrzymują w dziecku jego gotowość do podejmowania wysiłku, nauki
Wychowanie w samodzielności
rodzina powinna poświęcać czas na wypróbowanie przez dziecko własnych rozwiązań
rodzice powinni dostrzegać starania dziecka, a przede wszystkim doceniać nawet niewielkie postępy. W ten sposób umacniają je w dalszych działaniach, dają mu nadzieję, dodają odwagi i tym samym wspierają jego samodzielność
atmosfera w rodzinie powinna być naznaczona wzajemnym szacunkiem i życzliwością
rodzina powinna dostarczać dziecku impulsów, przydatnych w rozwiązywaniu problemów i w rozbudzaniu chęci poznania
rodzina powinna również określać dziecku granice i ułatwić orientację w bliskim otoczeniu.
Gdy brakuje czasu
Dzieci potrzebują wsparcia rodziców, żeby mieć motywację i pracować wytrwale. Ważny jest przede wszystkim czas i zainteresowanie dla jego potrzeb i problemów.
Kiedy brakuje czasu – brakuje też codziennych rozmów, przemyśleń na temat wychowania i jego celów, a także wzajemnego wsparcia i okazywania szacunku. Umykają uwadze rodziców zaniedbania np. przy odrabianiu lekcji czy wypełnianiu domowych obowiązków. Z drugiej strony często nie zauważają starań dziecka, które chce osiągnąć jak najlepsze wyniki. Jeśli nie ma uznania, albo jeśli udziela się tylko nagany, to nie należy oczekiwać, że dziecko będzie miało chęć na długotrwały wysiłek. Jest ono bowiem przeświadczone, że wysiłek się nie opłaca.
